Historiku i qelizes eshte shume i shkurter, sepse interesimi per ndertimin dhe funksionimin e saj eshte arritur ateher kur ajo eshte vrejtur per here te pare.
Te thenat mbi qelizen dhe strukturen e saj janr te lidhura ngushte me perparimin e optikes dhe perparimit teknik. Shikuar nga ky aspekt shpeshhere thuhet se te dhenat e para mbi ndertimin e qelizes jane prezantuat nga tregetar holandez Hans dhe Zaharias, te cilet ne vitin 1590 kane konstruktuar mikroskopin e pare optik, ashtu qe i eshte mundesuar syrit te njeriut vrojtimin mbi qelizen. Mikroskop te ngjajshem ka perdorur edhe mjeku anglez Ro ert Huku, per te vrejtur prerjen neper qelizat e tapes te cilat i pershkroi si kthina qe kane ngjajshmeri me hohet e bleteve qe domethene qe nuk ka mundur te vrej permbjtjen e qelizes si dhe pershkrimin e struktures se saj. Keto vrojtime jane botuar ne broshuren Mikrografia ne 1665.
Te interesuar per ndertimin anatomik te bimeve, menjehere pas Hukut, shkenctari Grim ne 1672, e me vone Marcello Malpigi dhe Borelli ne 1675. Kane zbuluar dhe pershkruar disastruktura te vecanta te cilat ne fakt paraqesin qeliza. Nder hulumtuesit te tjere te qelizes ne shekullin XVII, permendet holandezi Antonio Van Leven Huk, i cili beri ndryshimr dhe permisime ne mikroskopin e thjeshte ose optik, keshtu qe me ane te ketij mikroskopi mundesohet vrojtimi i disa formacione te reja qelizore si protozoat, bakteret dhe disa qeliza veze.
Biologu francez Ditrih, ishte nder te paret i cili ne menyre te qarte sqaron se organizmat e gjalla jane te ndertuar nga qelizat dhe se ato si funksion primar e kane zhvillimin, rritjen dhe diferencim .uk n e tyre.
Duke u bazuar ne kete qe u tha me lart, mund te perfundojme sebky koncept eshte paraqitur se gjermani Shallajdeb per bimet dhe Shfan per shtazet, japin te dhena se trupi i bimeve dhe shtazeve eshte i ndertuar prej qelizave.
Prandaj, mund te thuhet se ajo eshte njesia themelore per ndertimun e cdo organizmi te gjalle. Duke u bazuar ne kete parim, u konceptua edhe baza e teorise se qelizes.
Primati per pershkrimin e protoplazmes i takon francezit Dujardin edhe pse emri protoplazme eshte perdorur nga fiziologu Purkinj. Term te njejte protoplazme ose schlim me vone perdor edhe Vennoli 1846. Te arritura te medha shkenctare per qelizen prezantoi edhe fiziologu i famshem gjerman, botanisti Strazburgeri 1844-1912, i cili demonstroi tekniken mikroskopike dhe ate preparative. Vend te posacem per qelizen ze n e dhe punimet e Venedenit, Vejsmanit, Bovariasit, etj., te cilet ne shkencat biologjike vine bazat themelore te biologjise qelizore.
